VW Vorst, tien jaar na Renault

Opiniestuk door Raf Verbeke (verschenen in De Morgen van 27 februari)

Vandaag is het tien jaar geleden dat Renault Vilvoorde dicht ging. Net op dit moment zet de directie van Volkswagen de arbeiders het mes op de keel met eenzelfde sluitingsscenario indien zij geen inlevering op hun loonkost van 39 naar 32 euro per uur aanvaarden.

Zelf hebben mijn ex-collega's tot driemaal toe voor een dergelijke chantagesituatie gestaan in de firma Carnoy, waar een leeuwenstrijd geleverd is tegen inleveren, afdanken en afbraak van vakbondsrechten. Tot driemaal toe zette multinational Mannesmann de arbeiders in Gent in de jaren negentig het mes op de keel om inleveringen te aanvaarden. Onder dreiging van sluiten. Tot driemaal toe stemden zij tegen een inleveringsprogramma omdat zij beseften dat dat dweilen met de kraan open was.

Dat besef is wat de VW-arbeiders vandaag drijft om de chantage van Volkswagen en Verhofstadt te trotseren. Zij beseffen zeer goed dat de dreiging tot sluiten een breekijzer is om een enorme sociale achteruitgang te organiseren. Had VW zijn fabriek in Vorst willen sluiten, dan had het dat gedaan zoals Renault dat deed: opgeruimd staat netjes! Laat vakbonden en publieke opinie maar uitrazen. Laat de politiek maar krokodillentranen plengen. Het aandeel van Renault schiet toch de hoogte in na zo'n besluit. En daar is het hen om te doen.

Renault gaf aanleiding tot de wet-Renault. Zonder een andere politiek geeft Volkswagen aanleiding tot de uitvoering van het Generatiepact. Inderdaad was de verontwaardiging over de manier waarop Renault zijn vestiging in Vilvoorde sloot tien jaar geleden algemeen. Regering, parlement, vakbonden en publieke opinie neigden naar versteviging van de maatschappelijke controle op het reilen en zeilen van de multinationale ondernemingen. Die trekken zich niets aan van de sociale gevolgen van hun beslissingen voor de werknemers, overheden en lokale gemeenschappen. Een versterking van de economische democratie was een unisono antwoord op zoveel antisociaal geweld en machtsvertoon van CEO Schweitzer, die met ijzeren kapitalistische logica zijn sluitingsbesluit kwam verdedigen voor de rechtbank.

VW luidt vandaag een nieuwe fase in in de omgang met grootscheepse herstructureringen van multinationale ondernemingen in ons land. De paarse regering neemt nu definitief het voortouw om het in de EU-instellingen bekokstoofde activeringsbeleid aan vakbonden, werknemers en de bevolking op te leggen. Surfte Dehaene nog mee in de kritische tegenstroom vanuit de bevolking en de politiek om multinationals grenzen op te leggen, dan werpt Verhofstadt zich zonder verpinken op als architect van het industriële en sociale plan bij Volkswagen.

Zijn Generatie-'pact' is de eerste regeringstekst waarin bedrijfsherstructureringen als normale gangbare norm in de competitiviteitsstrijd worden benoemd. In plaats van zelfs maar voorzichtig grenzen op te leggen, zoals met de wet-Renault, faciliteert het Generatiepact de herstructureringsgolven om de aandelenkoersen van de multinationals op te voeren. Aan de syndicale organisaties wordt niet de taak toebedeeld om de maatschappelijke controle op het reilen en zeilen van de private economische netwerken op zich te nemen. Integendeel. Aan de regering wordt het stuurmanschap toebedeeld om de actieve welvaartsstaat vorm te geven in functie van beurswinsten en de competitiviteit . Brugpensioenen dienen niet meer om kansen te bieden aan jonge werklozen op een arbeidsmarkt met structureel hoge werkloosheid, maar als stimulans om de activiteitsgraad van ouderen op te drijven in concurrentie met de jeugd.

Werkloosheidsuitkeringen vormen geen bescherming meer tegen het onheil van ontslag, maar worden "te activeren loonkost" van ondernemers. Oprotpremies worden judasgeld om structurele werkloosheid te verbergen. Veel van de verwarring bij VW is terug te brengen tot de politiek van Verhofstadt om de Europese Lissabonstrategie in België door te voeren. Verhofstadt heeft het industriële en sociale plan van VW vooraf onderhandeld met de nieuwe aandeelhouder van Volkswagen zonder syndicaal toezicht. Die wil Audi naar Vorst brengen als Vorst superflexibel werkt, kan profiteren van alle fiscale voordelen voor de interne VW-bank en 20 procent goedkoper werkt. Verhofstadt heeft zich daartoe verbonden tegenover VW-baas Piëch. Alleen met de arbeiders, met zij die de komende jaren de honderdduizenden auto's moeten afleveren, alleen daar is geen rekening mee gehouden. Dan moet niemand verwonderd zijn dat de arbeiders niet plooien voor zoveel financieel en industrieel geweld.

Op 7 februari verklaarde minister van Werk Vanvelthoven in de commissie Sociale Zaken van de Senaat dat er creatief zal moeten worden omgesprongen met de wet-Renault. VW toont dat zelfs die wet een obstakel is om het neoliberale ontslagbeleid en activeringsbeleid op te leggen.

Daarom moet de wet-Renault versoepeld worden. De kans voor de vakbonden om herstructureringsplannen tegen het licht te houden en alternatieven voor te stellen, zoals succesvol is toegepast bij AGFA, die kans dient definitief afgevoerd in de sociaal-liberale politiek van Verhofstadt-Vanvelthoven. Vakbonden en werknemers moeten met een knip reageren op de minste zucht van aandeelhouders en management. Ze moeten hun verhaal geloven bij de minste wijziging in de 'concurrentiekracht'. Zonder toezicht van gelijk welke 'stakeholders' buiten de aandeelhouders: de werknemers, vakbonden, lokale gemeenschappen, belastingbetalers en de sociale zekerheid, die de afgelopen jaren miljarden loonlastverlagingen hebben geïnvesteerd in de bedrijven (5,2 miljard in 2006). Zonder tegenprestatie inzake tewerkstelling.

Tien jaar na de sluiting van Renault is het hoog tijd voor een andere politiek, een die de investering van de sociale zekerheid en de gemeenschap in bedrijven als Volkswagen te gelde maakt. In de vorm van werkbehoud, verdeling van de arbeid en creatie van nieuwe tewerkstelling vooraleer er sprake is van afdankingen. Hoog tijd voor een versterking van de wet-Renault in plaats van een afzwakking.

Raf Verbeke, voorheen afgevaardigde Carnoy Gent, Comité Andere Politiek (CAP)